Te mooi om waar te zijn? Het raadsel van de Lijkwade van Turijn
In Turijn wordt een grafdoek bewaard met de vage afdrukken en bloedsporen van de man die er in begraven werd. Er wordt beweerd dat dit de lijkwade van Jezus is! Als dat waar is, hebben we weer een bewijs van zijn bestaan (voor sommigen is dat nog nodig) en beschikken we over een afbeelding van Jezus! Is dit niet te mooi om waar te zijn?
De tocht de eeuwen en landen door
Op enige lacunes na, is de geschiedenis van deze doek inmiddels na te checken. Het is van Jeruzalem via Edessa (nu Urfa in Turkije) in Constantinopel terecht gekomen. Een ooggetuigenverslag van de intocht in deze stad in 944 heeft de eeuwen overleefd. 1204 een zwarte bladzijde: kruisridders plunderen het christelijke Constantinopel. De lijkwade wordt meegenomen naar Frankrijk. Daar begint vanaf de 14de eeuw de verering. In 1532 is de doek in Chambery en wordt geschonden door een brand. De sporen blijven zichtbaar. 1578 wordt de lijkwade naar Turijn gebracht, waar die tot op vandaag is. Eeuwen lang het bezit van het huis van Savoye is de lijkwade nu bezit van het Vaticaan. In Turijn werden in 1898 de eerste foto’s gemaakt en de negatief-eigenschap ontdekt. Hier werden in ‘69, ’78 en 2002 met de modernste technieken onderzoeken verricht door wetenschappers ongeacht hun religieuze opvattingen. Maar is deze lijkwade werkelijk de grafdoek van Jezus? Wat spreekt er dan voor de echtheid of er tegen, wat zijn de pro’s en contra’s?
Pro’s en …
De geschiedenis en naschilderingen uit de 5de en 6de eeuw laten zien dat het doek alle eeuwen door vereerd is als Jezus’ Lijkwade. De maat en weefpatroon zijn specifiek voor een joodse herkomst. Soortgelijke doeken zijn gevonden bij Massada (Palestina) uit het jaar 70 n.Chr. Tussen en op de vezels zijn plantenpollen en steengruis gevonden. Sommige plantenpollen komen van planten die alleen rond Jeruzalem groeien en het steengruis komt ook overeen met de specifieke grondsoort van Jeruzalem. Het is dus zeer waarschijnlijk dat dit doek afkomstig is uit de eerste eeuw, het Joodse land rondom Jeruzalem. Sommigen menen zelfs een muntafdruk te zien van een Romeinse lepton geslagen in het jaar 29… Daarna is het bijna een zaak van ‘afturven’.
De man is mishandeld, gegeseld, heeft een doornenkap gedragen en is gekruisigd geseling. In de rechterzijde een gapen wond bij de hartstreek, waaruit bloed is gegutst tot over de rugzijde… Er zijn in die eerste eeuw in Jeruzalem veel mannen gekruisigd (al moeten we de aantallen ook weer niet te hoog maken). Maar zo’n mishandeling, een doornenkroon, een lanssteek in de zijde… Dat weten we maar van één iemand: Jezus. Lees de Evangeliën er maar op na (bijv. Matteus 27, 27- 31 en Johannes 19,33-36).
Bovendien is het merkwaardig dat iemand die als een misdadiger geëxecuteerd is, toch een volwaardige begrafenis kreeg. Wel een spoedbegrafenis in een lange wit linnen. Kennelijk was er haast bij… Ook dit vinden we terug in de Evangeliën (zie bijv. Lucas 23, 50-56). Tenslotte blijft er in de grafdoek een afbeelding achter, die uniek is op de wereld. Er bestaat in de verste verte niet iets wat lijkt op de lijkwade van Turijn. Past dat niet bij Iemand die volstrekt uniek is? De optelsom van deze gegevens (en nog heel wat details erbij) maken het ‘zeer hoogst waarschijnlijk’ dat we met de lijkwade van Jezus te maken hebben. Of in cijfertjes: een kans van 1 op 200 miljard dat het níet de lijkwade van de Heer is.
Zijn er dan geen contra’s? ‘Nog’ niet en wellicht komen die ook nooit. De C-14 test uit ’88 die aangaf dat het doek ergens tussen 1260 en 1390 gemaakt moet zijn, bleek niet accuraat. Het weggeknipte stuk was sterk vervuild en het staat vast dat het doek zeker al in de 7de eeuw bestond. Hypothesen dat Leonardo da Vinci de maker is, zijn onzin. Van tijd tot tijd schreeuwt iemand de wereld in dat hij de lijkwade kan namaken. Maar zodra de microscoop op zijn product wordt gezet, zijn de verschillen overduidelijk. Alles spreekt (nog?) voor de echtheid… Wat vertellen dit doek en de afbeelding dan over de persoon en het lijden van Jezus?
Nog erger dat The Passion of the Christ
Allereerst dat Jezus stevig gebouwd was, ongeveer 1.77 lang, gewicht rond de 80 kilo; Hij droeg een snor en had een volle baard (zoals de Joodse mannen van toen). Men probeert voortdurend vanuit de afbeelding van de Lijkwade het gezicht van Jezus na te maken, maar de afbeelding blijft iets vaags houden, zodat al die pogingen niet gelijk zijn en altijd iets subjectiefs houden. Maar bovenal weten we pas door de afbeelding en de bloedsporen hoeveel Jezus geleden heeft. Zelfs The Passion of the Christ is minder wreed. In het gezicht zien we gezwollen wangen en een ontwrichte neus, bloed in de baard en rechts de zwelling van een slag met een stok. De geseling was vreselijk, door twee mannen uitgevoerd, met een ‘flagrum’, een gesel met drie loden kogels aan het einde, die niet alleen de huid schaafde maar vooral onder de huid verwondingen aanbrachten. Zeker 100 wonden zijn hiervan te tellen. De doornenkroon blijkt een doornenkap te zijn, hard aangeduwd op het hoofd. Vooral op het achterhoofd zien we de bloedsporen, omdat daar het kruis later ook tegen aandrukte. Op de schouders schaafwonden van het dragen van de dwarsbalk van het kruis. De knielen zijn ontveld omdat Jezus verschillende malen gevallen is (op deze plekken is het steengruis van Jeruzalem te vinden). Pas door de B Voorzijde positief Voorzijde negatief C afbeelding op de Lijkwade weten moderne artsen hoe gruwelijk een kruisiging is. De nagels werden in de polsen (handpalmen kunnen een lichaamsgewicht niet dragen) door de hoofdzenuw van de arm geslagen. Het slachtoffer hing niet stil aan een kruis te wachten op zijn dood. Gekruisigd zijn betekende een voortdurende krampreactie tegen de pijn, in de polsen, in de benen, een gevecht tegen verstikking. Het is een afwisseling van zich laten hangen aan de polsnagels met het steunen op de nagels in de voeten. Omdat Jezus al verzwakt was heeft Hij dat maar een paar uur volgehouden. Na zijn sterven heeft een romein zijn lans in de zijde gestoken, waarna er hartenbloed en doorzichtig serum naar buiten vloeide (zie Johannes 19,33-36).
De nagelwonden zijn niet uitgescheurd of opengerekt. Dit wijst er op dat de leerlingen met zeer veel zorg het lichaam van het kruis hebben genomen. Omdat de sabbat aanbrak moest er snel begraven worden. Jozef van Arimatea koopt een lijkwade en stelt zijn graf ter beschikking. Na de sabbat zouden de vrouwen terugkomen voor de definitieve begrafenis (zie Lucas 23, 50-56). Maar ons geloof eindigt toch niet bij de dood en de begrafenis van de Heer?
Nog een stapje verder
Inderdaad. Die zondagmorgen vindt Maria Magdalena het graf geopend en ze gaat naar de leerlingen toe. Petrus en Johannes rennen naar het graf. Daar vinden ze de grafdoeken, leeg, maar niet opzij gegooid. Het lichaam is niet weggehaald (Johannes 20, 6-7). Wat is er dan wel gebeurd? Wanneer Jezus die avond aan hen verschijnt weten ze het: de Heer is uit het graf verrezen. Is daar dan wat van te zien op de lijkwade? Indirect wel, drie aanwijzingen zijn daarvan terug te vinden.
- De bloedsporen laten zien dat het doek niet van het lichaam is weggehaald. Het lichaam is er ‘spoorloos’ uit verdwenen.
- De afbeelding is ontstaan toen het doek door een kracht wat gestrekt werd. Dat is te reconstrueren door de ‘vertekeningen’ ervan.
- Men weet met alle moderne technieken nog steeds niet hoe de afbeelding aan de uiterste oppervlakte van het linnen gekomen is. Alles wijst op een ‘soort energie uitbarsting vanuit het lichaam’.
Het Gelaat van Jezus
De lijkwade is dus een mysterieus fenomeen. Het is niet zo dat ‘alleen maar gelovigen’ denken dat dit de lijkwade van Jezus is. De complexiteit van de afbeelding triggert ook niet christenen, intrigeert en irriteert wetenschappers. Natuurlijk zal het doek voor gelovigen een grotere zeggingskracht hebben. De Lijkwade is een stille getuige van het lijden, begraven zijn en verrijzen van de Heer. Over elk altaar waar de Eucharistie gevierd wordt, moet een lange witte doek hangen als herinnering aan de lijkwade! De afbeelding van het Gelaat blijft spreken, zowel wat het blote oog ziet als de negatief afdruk. Hier zien we Jezus, niet met scherpe contouren, maar als een uitnodiging Hem te zoeken in het geloof, in de Schrift, in de Eucharistie, in de Kerk, in de lijdende medemens… Want als het doek echt is, heeft Jezus daar een bedoeling mee. Misschien deze: ons hart én verstand aanspreken met een afbeelding die in alles laat zien dat Hij Zich tot het uiterste toe voor ons heeft weggeschonken.
Door: pastoor Jeroen Smith
Twaalf punten die er op wijzen dat het heel goed de lijkwade van Jezus kan zijn
- De wijze van weven, aan elkaar naaien en de stof zijn zeer specifiek en komen overeen met doeken uit Massada (Israel) 1ste eeuw (Massada werd verwoest in 70 n.Chr. En in de opgravingen daarvan vond men linnendoeken die op de lijkwade lijken.)
- In en op het linnen zijn plantenpollen gevonden van specifieke planten uit Italië, Frankrijk, Turkije en Israel. Heel wat pollen zijn van planten die in de omgeving van Jeruzalem groeiden / groeien.
- Bij de afbeelding van de voeten en knieën is in de bloedsporen een uniek soort steengruis gevonden, dat vandaag de dag nog te vinden is in de grond van Jeruzalem.
- De maat van de doek ( 4,36 bij 1,11 m.) komt overeen met een Joodse lengtemaat de Anoti: 8 bij 2 Joodse el. Een Joodse el was 54,35 cm.
- Vanaf de 5de eeuw wordt het gelaat dat zichtbaar is op de lijkwade nageschilderd als Gelaat van Christus in de Iconen-kunst die aan het ontstaan is. Sommige oude Iconen passen zelfs qua grote precies op het gelaat van de Lijkwade
- Vanaf de 10de eeuw wordt de afbeelding van de voorzijde nageschilderd als Christus afbeelding.
- De afbeelding laat zien dat we met een Joodse man te maken hebben (gelaatsrekken, snor en baard en paardestaart), leeftijd tussen de 30 en 40 jaar, ongeveer 178 cm lang, rond de 80 kilo gewicht.
- De lijdensweg van Jezus was uitzonderlijk. Ook al werden er meerder mannen gekruisigd (ook weer niet grote aantallen!), alleen van Jezus weten we dat Hij mishandeld is, gegeseld, een doornenkroon opkreeg en na zijn dood zijn zijde doorstoken werd. De Evangelie-verslagen komen hierin precies overeen met de afbeelding van de lijkwade.
- Jezus’ lichaam werd met spoed in een lijkwade (zie Matteus 27,59) begraven omdat de Sabbat aanbrak, waarop men niet meer mocht begraven. Het was een tijdelijk begrafenis met de bedoeling na de Sabbat de definitieve begrafenis te geven. De lijkwade van Turijn past hier precies bij.
- De afdruk is ontstaan op een moment dat het doek wat gestrekt werd. En de afbeelding laat nergens zien dat het linnen van het lichaam is weggehaald. Bovendien is er een afbeelding ontstaan, die men nog steeds niet kan verklaring of namaken. Zou dit alles iets met het moment van de verrijzenis te maken hebben.
- Bij al de onderzoeken is er niet 1 punt te vinden, dat al de andere gegevens ondermijnt. (de C-14 leek dat te zijn, maar die klopte niet).
- Slechts een heel klein percentage wetenschappers die zich met de lijkwade bezighoudt, sluit uit dat het om de lijkwade van Jezus gaat. Een groot percentage sluit het niet uit. Een bepaald percentage meent dat het echt de lijkwade is.
De lijkwade blijft dus intrigeren. Juist het gegeven dat het nog niet zeker is, maar het een aantrekkelijk fenomeen. De Kerk zegt dus ook niet: “Het is de lijkwade van Jezus”, maar spreekt ook in termen van ‘zeer waarschijnlijk’. De grote waarde van de afbeelding is dat het lijden van Jezus gereconstrueerd kan worden en nog wreder blijkt te zijn dan The Passion of the Christ. En de afbeelding van het Gelaat zal mensen blijven aanspreken, vooral de negatief afdruk.
Door: pastoor Jeroen Smith
Tien punten die niet kloppen (maar helaas in de media nog wel gehanteerd worden)
1 De afbeelding op de lijkwade is een schildering.
Men weet nog steeds niet hoe de afbeelding ontstaan is. De eigenschappen zijn zeer complex (bijvoorbeeld aan de uiterste oppervlakte)
2 De C-14 dateringsmethode liet definitief zien dat de doek ergens tussen 1260 en 1390 gemaakt is.
Slecht voorbereide en in het protocol gemanipuleerde test. Toegepast op een sterk vervuild gedeelte. Onbetrouwbaar. Men werkt aan een nieuwe C-14 test met stukjes genomen van verschillende plekken. Maar dit alleen nog maar in theorie.
3 Alleen gelovigen nemen aan dat het de lijkwade van Jezus is.
Er is een hele lijst publicaties van ‘ongelovigen’ die ook menen dat het de lijkwade van Jezus is. Achter deze oneliner zit de idee, dat geloof en wetenschap elkaar niet verdragen.
4 De lijkwade is gemaakt door Leonardo Da Vinci.
Onzin. Want de lijkwade bestond zeker al eeuwen voordat Da Vinci geboren werd en de lijkwade is geen product van een kunstenaar. Met name Discovery Chanel bleef jaren een reportage uitzenden die Da Vinci naar voren schoof. Bij navraag waarom kwam de reactie: niet omdat het waar is, maar omdat het zo goed aanslaat!
5 De lijkwade is ‘niet echt’, een ‘vervalsing’, is ‘nep’.
Verwarrende woorden! Men bedoeld: de lijkwade is niet die van Jezus en (dus) door iemand gemaakt, mogelijk als vervalst ‘relikwie’. Maar de lijkwade en de afbeelding zijn niet ‘door iemand’ gemaakt. ‘Nep’ is een heel denigrerend woord, vooral als het gebruikt wordt in een zin als: “Gelovigen menen dat de lijkwade van Jezus is, wetenschappers weten dat het nep is”. Dit veronderstelt dat gelovigen zo dom zijn in ‘nepzaken’ te geloven.
6 De wetenschap heeft aangetoond dat de lijkwade niet van Jezus is.
Integendeel! Het argument tegen de echtheid moet nog gevonden worden. Juist de wetenschappers die de lijkwade onderzochten hellen over naar de echtheid. Onder hen zijn niet-christenen en atheïsten
7 Al meerder keren is de lijkwade nagemaakt.
Weer mis. Vorig jaar hoorden we van Garlaschelli. Maar wie zijn ‘reproductie’ van dichtbij onderzoek, merkt meteen de verschillen op met de echte lijkwade. Dit blijft een uitdaging voor de wetenschap van de 21ste eeuw: wie maakt de lijkwade na met al de eigenschappen daarvan.
8 De katholieke Kerk aanvaardt niet de wetenschappelijke conclusies en verhindert het onderzoek.
De Kerk gaf mede toestemming voor de onderzoeken van ’78 en 2002. En is bereid verder onderzoeken te laten doen, mits ze het doek niet schaden. In 2008 zijn high definition opnamen gemaakt, aan de hand waarvan iedereen zijn eigen onderzoek kan gaan doen.
9 De lijkwade wordt gezien als een relikwie, maar geen enkel relikwie van Jezus is echt (met noemt altijd snel ‘de voorhuid van Jezus die bewaard zou zijn als!), dus ook de lijkwade niet.
Er zijn inderdaad ‘relikwieën’ die niet echt blijken te zijn. Maar te midden van al die voorwerpen die men ‘relikwieën’ noemt, blijft de lijkwade met de afbeelding een uniek voorwerp. Daarom wordt die ook grondiger onderzocht dan ander relikwieën. De lijkwade is momenteel het meest grondig onderzochte archeologische voorwerp ter wereld.
10 Als de lijkwade inderdaad uit de eerste eeuw is, hoeft die nog niet van Jezus te zijn, want er zijn toen ontelbaar veel mannen gekruisigd.
Zeker niet ontelbaar. En zeker niet met dezelfde mishandelingen (doornenkroon, lanssteek in de zijde). Middels zulke kansberekeningen komt men op de kans van 1 op 200.000.000.000 dat het NIET de lijkwade van Jezus is.
Door: pastoor Jeroen Smith
De Lijkwade van Turijn: mysterieus fenomeen
Meer dan twee miljoen mensen veroverden tussen 12 april en 23 mei 2010 een reisbewijs naar de Noord-Italiaanse stad Turijn. Ze namen de moeite lang in de rij te staan voor een kerk om eenmaal binnen een paar minuten de Lijkwade van Turijn van heel dichtbij te kunnen bekijken.
Wat zagen ze daar en wat bewoog hen?
De Lijkwade van Turijn is een lange witlinnen doek. Ooit is die gebruikt om iemand in te begraven. Toen de doek later werd opengevouwen, waren de bloedsporen en de afdrukken van het lichaam zichtbaar. Het is een uniek voorwerp op de wereld. Temeer omdat ervan wordt gezegd dat het de doek is, die bij de begrafenis van Jezus is gebruikt. Dat zou betekenen dat het bloed én de afdruk rechtstreeks van het lichaam van Jezus komen.
Wat zegt de wetenschap hierover?
Vanaf de jaren zeventig in de vorige eeuw is er een serieus wetenschappelijk onderzoek gaande naar de herkomst van dit doek. Dat heeft al veel gegevens opgeleverd. Het bloed is echt bloed, type AB. De afdruk is vanuit een dood lichaam ontstaan. De desbetreffende persoon, een man, was ongeveer 1,80 lang, woog ongeveer 85 kilo en was tussen de 30 en 40 jaar oud en was van Joodse herkomst. In het weefsel zitten plantenpollen die afkomstig zijn uit Frankrijk, Turkije en Israël. Bij de voeten en knieën vond men sporen van een vrij zeldzame soort aragonietgruis, die ook in de straten van Jeruzalem voorkomt. Weefwijze en naaiwijze zijn typerend voor een Joodse herkomst uit de eerste eeuw. Eeuwenlang werd de doek bewaard in Edessa, het huidige Urfa in Turkije. Al in de zesde eeuw werd daar de afdruk van het gezicht nageschilderd om iconen van Jezus te maken. Een ooggetuigenverslag uit het jaar 944 vertelt hoe deze doek als relikwie plechtig Constantinopel (nu Istanbul) werd binnengedragen. Die stad werd in 1204 geplunderd door westerse kruisvaarders. Zij brachten de veroverde schatten, waaronder de Lijkwade, naar Frankrijk. Deze duikt op in het dorpje Lirey en bevindt zich later in Chambery, waar de doek wordt geschonden door vuur en water bij een brand in 1532. Sinds 1578 is de Lijkwade in Turijn. Deze lijst met feiten kan nog verder worden aangevuld. Dit alles bij elkaar maakt het hoogstwaarschijnlijk dat we inderdaad met de grafdoek te maken hebben, die van Jezus is geweest.
Wat vindt de Kerk van het wetenschappelijk onderzoek?
De katholieke Kerk spoort dit wetenschappelijk onderzoek aan en werkt eraan mee. Zolang dit geen definitief oordeel kan geven, zal de Kerk zich ook niet definitief uitspreken. Buiten het wetenschappelijk circuit circuleren echter allerlei hypothesen. Deze variëren van de mening dat Leonardo Da Vinci de maker is tot en met de bewering dat de afbeelding bewijst dat Jezus niet echt dood was. Tegenover het serieuze onderzoek houden deze beweringen geen van alle stand. Ook de C-14 meting niet, uit 1988, die de oorsprong van het doek dateerde in de Middeleeuwen. Deze slecht voorbereide meting werd uitgevoerd op een te sterk vervuild stukje van de Lijkwade en is daarmee onbetrouwbaar gebleken
Wat is er precies te zien in Turijn?
De Lijkwade is vooral een voorwerp om naar te kijken (zie foto). Het is een lang smal doek van 1,13 bij 4,40 meter. Wat als eerste opvalt, zijn de sporen van de brand uit 1532, in de vorm van ´kiezen´. Daartussen is de afdruk van het lichaam te zien, de voorkant en de achterkant. Door er langer naar te kijken wordt de afbeelding duidelijker. Bij de voorzijde is het gezicht goed herkenbaar, evenals de samengevouwen armen en een bloedspoor op een van de polsen. Op de achterzijde vallen vooral de ‘geselingwonden’ op over het hele lichaam en onderaan de afdruk van de voetzolen met bloedsporen. Door nog eens de afbeelding langs te gaan, komen andere details naar voren: op het voor- en achterhoofd de bloedsporen van scherpe doornen, in de linkerzijde een gapende wonde met de golf bloed die over de rugzijde verder loopt en de naar elkaar toegebogen knieën. De afbeelding heeft geen contouren en lijkt daarmee altijd wat te ontsnappen aan onze blik. De bloedsporen kleuren na zoveel eeuwen roodviolette en de afbeelding is sepia-achtig.
Wat laten fotonegatieven zien?
In 1898 werden de eerste foto’s van de doek gemaakt en de fotograaf Secondo Pia ontdekte dat de negatieven een prachtig beeld gaven. Dat lag voor de hand: als afdruk is de afbeelding zelf een negatief. Het negatief van het negatief haalt iets van het oorspronkelijke lichaam naar voren. Juist de negatiefafdrukken maken de afbeelding veel harmonieuzer, zeker die van het gezicht. In de jaren zeventig ontdekten wetenschappers, dat de afbeelding ook 3D-eigenschappen heeft. Bovendien zagen ze dat de afdruk aan de uiterste oppervlakte zit. Deze is dus beslist niet geschilderd, ingebrand of door zweet ontstaan. Een kortstondige energieoverdracht van het lichaam op het doek verklaart de afbeelding nog het beste. Niemand heeft iets dergelijks nog kunnen nabootsen op een manier die beantwoordt aan alle eigenaardige eigenschappen van deze afbeelding. Bovendien geven de afbeelding en de bloedsporen geen elke aanwijzing voor wat er met het lichaam is gebeurd. Was het lichaam vergaan, dan was ook het linnen vergaan. Was het lichaam uit de doek weggehaald, dan zou dat te zien moeten zijn in vervormingen bij de bloedsporen. Geen van beide is gebeurd. Wat dan wel? Uiterst merkwaardig is, dat de afdruk een beetje vervormd is. Ze lijkt ontstaan te zijn vanuit het lichaam op een moment dat het doek iets gestrekt werd. De Lijkwade is dus echt een mysterieus fenomeen. Menig wetenschapper en ‘hobbyist’ komt er niet meer van los, wanneer hij eenmaal weet welke raadsels nog om beantwoording vragen.
Is het een icoon van de gekruisigde en verrezen Heer?
De afbeelding van de Lijkwade is een directe illustratie van het lijden, sterven en begraven van Jezus. Wat we daarover in de Evangeliën lezen, is hier te zien. De evangeliewoorden krijgen een indringende betekenis door de sporen op de Lijkwade. De doornenkroon blijkt een doornenkap te zijn geweest over het hele hoofd heen. En het is op basis van deze afbeelding dat artsen ontdekten hoe gruwelijk de dood aan een kruis is. Het gaat niet om een stil hangen tot de dood erop volgt. Het lichaam van de gekruisigde wordt door wrede stuiptrekkingen op en neer bewogen in een constante strijd tegen ondragelijke pijnen in armen, borst en benen. Wie had ooit kunnen denken dat de zijdewonde van Jezus na te meten zou zijn en de golf van ‘bloed en water’ (Johannes 19, 34) zichtbaar zou blijven op doek, de eeuwen door. Jozef van Arimathea ‘nam het lichaam mee, wikkelde het in een zuiver linnen doek en legde het in het nieuwe rotsgraf dat hij voor zichzelf had laten uithouwen.’ (Matteüs 27, 59) Draagt de Lijkwade ook een spoor van de verrijzenis in zich? Zou het moment van de verrijzenis niet het moment geweest kunnen zijn dat de afbeelding ontstaan is op een doek die dan langzaam in elkaar zeeg?
Is het bewijsmateriaal voor de Kerk?
Jezus’ gelaat op de Lijkwade is sereen en vredig. Paus Benedictus citeerde toen hij in Turijn was, een kerkvader: ‘De Koning slaapt’. Maar dan wel om weer te ontwaken. Jezus is dood, maar dan wel om weer te verrijzen. Van dit gezicht gaat een stille troost uit, dat de dood en het kwaad niet het laatste woord hebben. De afbeelding van de opengevouwen Lijkwade wil niet zozeer bewijzen, maar vooral verwijzen naar Jezus die het Leven en de Verrijzenis is. Daarom kwamen meer dan twee miljoen mensen naar Turijn. Daarom zijn er ontelbaren over de wereld, die steeds weer opzien naar dit gezicht en deze afbeelding. Bij de Lijkwade past dit woord van Jezus uit de Openbaringen (1,18): ‘Ik was dood, maar zie Ik leef.’
Door: pastoor Jeroen Smith
Passio Christi. Passio Hominis – Het Mysterie van Stille Zaterdag
Toespraak van Paus Benedictus XVI op 2 mei 2010, na het bidden voor de Lijkwade van Turijn.
Dierbare vrienden, Dit is voor mij een ogenblik waarnaar ik zeer heb uitgekeken. Bij verschillende andere gelegenheden, bevond ik mij voor de Lijkwade maar dit keer beleef ik deze pelgrimstocht en deze halte met bijzondere intensiteit: ongetwijfeld omdat de jaren die voorbijgaan mij nog gevoeliger maken voor de boodschap van deze buitengewone icoon; ongetwijfeld en ik zou zeggen, vooral, omdat ik hier als opvolger van Petrus ben en in mijn hart heel de Kerk draag, zelfs heel de mensheid. Ik dank God voor de gave van deze pelgrimstocht en voor de gelegenheid met u een korte meditatie te delen die mij gesuggereerd werd door de ondertitel van deze plechtige uitstelling: “Het mysterie van Stille Zaterdag”.
Men kan zeggen dat de lijkwade de icoon van dit mysterie is, de icoon van Stille Zaterdag. Inderdaad, het gaat om een doek voor een begrafenis die het stoffelijk overschot omhuld heeft van een gekruisigde man, die in alles overeenstemt met wat de Evangeliën ons over Jezus meedelen, die rond de middag gekruisigd werd en rond drie uur in de namiddag stierf. Toen de avond viel, de vooravond van de plechtige sabbat van Pasen, had Jozef van Arimatea, een welgesteld en invloedrijk lid van het Sanhedrin, de moed aan Pontius Pilatus te vragen Jezus in zijn nieuw graf te mogen begraven, dat hij in de rots had laten uithouwen, niet ver van Golgota. De toelating verkregen, kocht hij een lijkwade en toen het lichaam van Jezus van het kruis genomen was, wikkelde hij het in deze lijkwade en legde Hem in het graf. Dat verhaalt het Evangelie van de heilige Marcus en de andere evangelisten stemmen daarin met hem overeen. Vanaf dat ogenblik bleef Jezus in het graf tot de morgen na de sabbat en de lijkwade van Turijn geeft ons het beeld van Zijn uitgestrekt lichaam in het graf gedurende die tijd, die chronologisch gezien kort was (ongeveer anderhalve dag) maar immens, oneindig in waarde en betekenis.
Stille Zaterdag is de dag waarop God verborgen is, zoals men in een oude homilie kan lezen: “Wat gebeurt er? Vandaag omhult een grote stilte de aarde. Een grote stilte en een grote rust. Een grote stilte omdat de Koning slaapt … God is in het vlees ingeslapen en de hel beefde” . In het Credo belijden wij dat Jezus Christus “gekruisigd is onder Pontius Pilatus, gestorven is, begraven en nedergedaald ter helle. De derde dag verrezen uit de doden”.
Dierbare broeders en zusters, in onze tijd, vooral na de voorbije eeuw, is de mensheid uiterst gevoelig geworden voor het mysterie van Stille Zaterdag. De verborgen God maakt deel uit van de spiritualiteit van de hedendaagse mens, op existentiële manier, bijna onbewust, als een leegte in het hart die steeds meer uitdijt. Tegen het einde van de XIXe eeuw, schreef Nietzsche: “God is dood! En wij zijn het die hem gedood hebben!”. Deze bekende uitspraak wordt in de christelijke traditie bijna letterlijk genomen, wij herhalen ze dikwijls in de Kruisweg, misschien zonder ons ten volle rekenschap te geven van hetgeen we zeggen. Na twee wereldoorlogen, concentratiekampen en goulags, Hiroshima en Nagasaki, is onze tijd steeds meer een stille zaterdag geworden: het duister van deze dag is een appèl aan ieder die zich vragen stelt over het leven, in het bijzonder ons, gelovigen. Ook wij worden met deze duisternis geconfronteerd.
En toch, de dood van de Zoon van God, van Jezus van Nazareth, heeft een tegengesteld aspect, geheel positief, bron van troost en hoop. En dat doet me denken aan het feit dat de lijkwade een fotografisch document is, met een ‘positief’ en een ‘negatief’. Inderdaad, dat is het juist: het meest duistere mysterie van het geloof is tegelijk het meest lichtende teken van onbegrensde hoop. Stille Zaterdag is een “niemandsland” tussen de dood en de verrijzenis, maar in dit “niemandsland” is de Ene, de Enige binnengegaan, Hij ging erdoor met de tekenen van Zijn lijden voor de mens: “Passio Christi. Passio hominis”. En de lijkwade spreekt ons juist van dat ogenblik, zij getuigt juist van de unieke tussentijd die onherhaalbaar is in de geschiedenis van de mensheid en het heelal, waarin God in Jezus Christus niet alleen onze dood heeft gedeeld maar ook het feit dat wij in de dood zouden blijven. De meest radicale solidariteit.
In die “tijd over de tijd” is Jezus Christus “nedergedaald ter helle”. Wat betekent die uitdrukking? Zij betekent dat God die mens geworden is, zover ging dat Hij in de uiterste en absolute eenzaamheid van de mens is binnengegaan, daar waar geen enkele liefdestraal binnenkan, daar waar totale verlatenheid heerst zonder een enkel woord van bemoediging: ‘de hel’.Door in de dood te blijven, heeft Jezus Christus de deur van deze laatste eenzaamheid geopend, ook om ons tot gids te zijn als we ze met Hem openen. Wij hebben allemaal al eens dit verschrikkelijke gevoel van verlatenheid ervaren, en dat is wat ons in de dood het meest schrik aanjaagt, zoals toen wij als kind schrik hadden in het donker en alleen de aanwezigheid van iemand die ons graag ziet, ons kon geruststellen. Dat is precies wat op de dag van Stille Zaterdag gebeurd is: in het koninkrijk van de dood heeft Gods stem weerklonken. Het ondenkbare is gebeurd: namelijk dat de Liefde “tot de hel is doorgedrongen”: ook in de extreme duisternis van de meest absolute menselijke eenzaamheid kunnen wij een stem horen die ons roept en een hand vinden die ons vasthoudt en naar buiten leidt. De mens leeft door het feit dat hij bemind wordt en kan beminnen; en als in de ruimte van de dood de liefde is doorgedrongen, kan daar ook het leven komen. In het uur van extreme eenzaamheid, zullen wij nooit alleen zijn: “Passio Christi. Passio hominis”.
Dat is het mysterie van Stille Zaterdag! Juist van daar, uit de duisternis van de dood van Gods Zoon is het licht van een nieuwe hoop verschenen: het licht van de Verrijzenis. Wel, het lijkt mij, als men met de ogen van het geloof naar deze lijkwade kijkt, men iets van dit licht bemerkt. De lijkwade werd in deze diepe duisternis ondergedompeld, maar is tegelijk lichtend; en ik denk dat wanneer duizenden en duizenden mensen ze komen vereren – zonder degenen te tellen die ze op een afbeelding bekijken – het is omdat zij er niet alleen duisternis in zien maar ook het licht; niet zozeer de nederlaag van het leven en de liefde als hun overwinning, de overwinning van het leven op de dood, van liefde op haat; zij zien de dood van Jezus goed maar zij zien er Zijn verrijzenis doorheen; in de schoot van de dood klopt nu het leven, omdat de liefde er woont. Dat is de kracht van de lijkwade: van het gelaat van deze “Man van smarten” die het lijden van elke mens van alle tijden en van overal in zich draagt, onze hartstochten, ons leed, onze moeilijkheden, ook onze zonden – “Passio Christi. Passio hominis” – van dit gelaat gaat een plechtige majesteit uit, een paradoxale grootsheid. Dit gelaat, deze handen en voeten, deze zijde, heel dit lichaam spreekt, het is zelf een woord dat wij in de stilte kunnen horen. Wat zegt ons de lijkwade? Zij spreekt met bloed en bloed is leven! De lijkwade is een icoon met bloed getekend; het bloed van een gegeselde man, met doornen gekroond, gekruisigd en met een doorstoken rechterzijde. Het beeld dat in de lijkwade geprent is, is dat van een dode, maar het bloed spreekt van zijn leven. Iedere bloedtrek spreekt van liefde en leven. Vooral de grote vlek dichtbij de zijde, van bloed en water die overvloedig gevloeid hebben uit een grote wonde veroorzaakt door een steek met een Romeinse lans, dit bloed en dit water spreken van leven. Het is als een bron die in de stilte murmelt en wij kunnen ze horen, wij kunnen ze horen in de stilte van Stille Zaterdag.
Dierbare vrienden, geven wij altijd eer aan de Heer voor Zijn trouwe en barmhartige liefde. Als wij van deze heilige plaats weggaan, dragen wij dan in onze ogen het beeld van de lijkwade, dragen wij in het hart dit woord van liefde en loven wij God met een leven vol geloof, hoop en liefde. Dank u.